Świat, w którym żyjemy, przestał być przewidywalny. Staliśmy się świadkami transformacji, która zmusza nas do zmiany sposobu myślenia o pracy, zarządzaniu, relacjach społecznych, a nawet naszym miejscu w globalnej gospodarce. W świecie, który nazywamy dziś VUCA – pełnym zmienności, niepewności, złożoności i niejednoznaczności, a także BANI – kruchym, niespokojnym, nieliniowym i niezrozumiałym, nie ma już miejsca na schematyczne i prostolinijne podejście.
To wymaga od liderów, pracowników i organizacji innego spojrzenia na rzeczywistość, otwartości na nowe metody zarządzania oraz akceptacji dla stałej zmiany.
VUCA – stare, ale nadal aktualne wyzwania.
Pomimo że termin VUCA powstał już w latach 80., jego znaczenie w zarządzaniu stale rośnie. Współczesna gospodarka nie zna stabilności, a zmieniające się warunki technologiczne i społeczne, jak również postępująca globalizacja, prowadzą do jeszcze większej złożoności. Rynek pracy nie jest wyjątkiem. Pracujący, zmuszeni do adaptacji, zmagają się z wyzwaniami zmienności – zanikają tradycyjne zawody, a nowe role i umiejętności zyskują na znaczeniu. Sektor IT, medycyna, turystyka, ale i bardziej tradycyjne sektory, jak przemysł i handel, muszą sprostać globalnym trendom. W Polsce przykładami tego są dynamicznie rozwijające się start-upy, jak również zmiany w sektorze usług transportowych czy platformach cyfrowych, gdzie VUCA manifestuje się poprzez gwałtowne zmiany popytu, nowe regulacje i wciąż rosnące oczekiwania klientów.
Jednak teoria VUCA to nie tylko analiza zmieniającego się rynku pracy. To również zestaw narzędzi pozwalających liderom odnaleźć się w chaotycznym otoczeniu. Aby przetrwać, przedsiębiorstwa muszą nauczyć się szybkiego reagowania na zmiany, rozwijać elastyczność operacyjną oraz budować struktury zarządcze, które pozwolą przetrwać nawet w najbardziej niesprzyjających warunkach.
BANI – nowa rzeczywistość postpandemiczna.
Od roku 2020, wraz z wybuchem pandemii, pojawił się kolejny akronim – BANI, opisujący rzeczywistość jeszcze bardziej niestabilną. Model ten zwraca uwagę na kruchość (brittleness) systemów społecznych i gospodarczych, które łatwo ulegają zniszczeniu w obliczu kryzysu. Wystarczy wspomnieć o trudnościach związanych z łańcuchami dostaw, które w Polsce, podobnie jak na całym świecie, uległy zakłóceniom w pierwszych miesiącach pandemii, wywołując niepokój zarówno wśród przedsiębiorców, jak i konsumentów.
W modelu BANI dominującym zjawiskiem jest niepokój. Przykłady można znaleźć w różnych sektorach – w Polsce niepokoje związane z inflacją, kryzysem energetycznym czy brakiem stabilności na rynku pracy są na porządku dziennym. Systemy nie są już liniowe, co oznacza, że nawet niewielkie zaburzenia mogą prowadzić do nieproporcjonalnych skutków. W Polsce sektor finansowy, a także małe i średnie przedsiębiorstwa, muszą borykać się z nieprzewidywalnymi zmianami – co wcześniej było normą, dziś jest coraz mniej przewidywalne.
Jak sobie radzić w świecie VUCA i BANI?
W obliczu tych wyzwań kluczowe jest przywództwo oparte na elastyczności, zdolności do szybkiego reagowania oraz umiejętności podejmowania decyzji w warunkach niepewności. Zarządzanie w świecie VUCA i BANI wymaga nowego podejścia, które uwzględnia zarówno zmieniające się warunki gospodarcze, jak i społeczne. Jakie są kluczowe cechy liderów w tej nowej rzeczywistości?
Zwinność (agility) – to zdolność do szybkiego dostosowywania się do zmian. Przedsiębiorstwa w Polsce, które postawiły na elastyczne formy zatrudnienia, lepiej radziły sobie w czasie pandemii. Zwinność obejmuje również umiejętność podejmowania szybkich decyzji, testowania nowych rozwiązań i dostosowywania się do zmieniających się warunków.
Rezyliencja – w modelu BANI rezyliencja to zdolność do wytrzymywania w trudnych czasach i odbudowy po kryzysach. W Polsce wiele firm, zwłaszcza w sektorze usługowym, musiało nauczyć się radzić z gwałtownymi spadkami popytu, utrzymując jednocześnie lojalność klientów.
Empatia – zrozumienie i wsparcie dla pracowników w trudnych momentach. W warunkach VUCA i BANI, gdzie niepewność i niepokój są powszechne, liderzy muszą stawiać na otwartą komunikację i wsparcie emocjonalne. W Polsce, w kontekście pracy zdalnej, wiele firm musiało nauczyć się dbać o dobrostan pracowników w sposób bardziej intensywny niż kiedykolwiek wcześniej.
Zastosowanie teorii VUCA i BANI w Polsce.
Polska gospodarka, jak i rynek pracy, przechodzą przez dynamiczne zmiany. Platformy cyfrowe, które bazują na pracownikach-gigantach (freelancerach i samozatrudnionych), stają się coraz bardziej popularne. W tym kontekście modele VUCA i BANI znajdują pełne odzwierciedlenie. Zmienność regulacji, niepewność dotycząca form zatrudnienia, złożoność wyzwań związanych z cyfryzacją oraz niejednoznaczność przyszłych trendów są obecne na co dzień. Jednocześnie, w Polsce wciąż obserwujemy niepewność co do kierunków rozwoju kluczowych branż, jak transport, logistyka, a także szeroko pojęte usługi.
W warunkach BANI, kiedy systemy są kruche i podatne na załamania, polskie przedsiębiorstwa muszą nie tylko inwestować w nowe technologie, ale także w rozwój umiejętności miękkich swoich pracowników. Kluczowa staje się umiejętność radzenia sobie z niepokojem i adaptacja do nieliniowych zmian. W tym kontekście przywództwo oparte na empatii i intuicji staje się nieocenione.
Zarządzanie w świecie VUCA i BANI nie jest już opcją, ale koniecznością. W Polsce te modele nie są jedynie teorią – stają się rzeczywistością, w której przedsiębiorstwa i liderzy muszą funkcjonować każdego dnia. Jak zatem przygotować się na przyszłość? Kluczową odpowiedzią jest zwinność, otwartość na zmiany i gotowość do stałego rozwoju – zarówno osobistego, jak i organizacyjnego. W końcu, jak pokazują realia, to nie ci, którzy są najsilniejsi, ale ci, którzy potrafią się adaptować, przetrwają w świecie pełnym zmiennych i wyzwań.
Katarzyna Kosakowska
Witold Solski
Otwarci by i o tym z Wami porozmawiać, ba, nawet coś zrobić wspólnie, zechcesz?